30 XI 1830 r. Rada Administracyjna Królestwa Polskiego powierzyła dowództwo wojska w Warszawie gen. dywizji Józefowi Chłopickiemu, a 1 grudnia rozszerzyła jego władzę na sprawy dotyczące wojsk stacjonujących poza stolicą, takie jak zaopatrzenie, sprowadzenie wojsk do Warszawy i objęcie „komendy wojska całego”. W ten sposób Chłopicki otrzymał dowództwo nad całą armią. 3 grudnia Rada Administracyjna wydała postanowienie, które przyznawało Chłopickiemu, jako naczelnikowi siły zbrojnej, nieograniczoną władzę nad wojskiem.

Po złożeniu przez Chłopickiego pierwszej dyktatury, 18 XII 1830 r. Rząd Tymczasowy powołał Radę Wojenną do kierowania sprawami wojskowymi. 21 grudnia, Chłopicki ponownie obrany dyktatorem rozwiązał Rząd Tymczasowy, a w jego miejsce powołał Radę Najwyższą Narodową. Jej zadaniem było „kierowanie pod sterem dyktatora administracją kraju ku celowi powstania”. W zakresie spraw wojskowych i działań powstańczych Rada Najwyższa była organem wykonawczym zarządzeń dyktatora. Dotyczyły one zwiększenia liczebności wojska, organizacji poboru do służby wojskowej, wyposażenia w broń i amunicję, organizacji służby cywilnej i paramilitarnej powstania.

17 I 1831 r. Chłopicki złożył dymisję, wezwał Radę Najwyższą do przejęcia władzy w państwie, a dowództwo nad wojskiem przekazał Komisji Rządowej Wojny. 20 stycznia Sejm powierzył stanowisko wodza naczelnego ks. Michałowi Gedeonowi Radziwiłłowi. Zakres władzy wodza naczelnego określiła ustawa sejmowa z 24 I 1831 r. Przekazała mu kierowanie siłą zbrojną, mianowanie urzędników wojskowych, dowódców i oficerów do stopnia pułkownika, przedstawianie kandydatów na wyższe stopnie, prowadzenie i zawieranie układów o zawieszenie broni, przyznawanie orderów i krzyży wojskowych, oddawanie wojskowych pod sąd wojenny za łamanie przepisów, zatwierdzanie wyroków wojennych i prawo łaski. Władza wodza naczelnego była niezawisła i niekontrolowana w sprawach polityki zbrojeniowej i strategii wojskowej.

Obsada stanowiska wodza naczelnego ulegała zmianom. 26 lutego, dzień po nierozstrzygniętej bitwie pod Olszynką Grochowską, Rada Wojenna zwolniła Radziwiłła, i powierzyła kolejno dowództwo generałom: Janowi Skrzyneckiemu, Henrykowi Dembińskiemu, Kazimierzowi Małachowskiemu i Maciejowi Rybińskiemu .

W maju 1831 r. nastąpiła krytyczna faza wojny polsko-rosyjskiej. Majowe działania zaczęły się ofensywą gen. Ignacego Prądzyńskiego i stwarzały możliwość zniszczenia operującego nad Narwią korpusu gwardii rosyjskiej dowodzonego przez ks. Michała Pawłowicza. Brak decyzji ze strony gen. Skrzyneckiego sprawił, że narzucona wojskom polskim bitwa walna 27 maja, Ostrołęka) została przegrana. Szala wydarzeń przechyliła się na korzyść wojsk rosyjskich. Przegrana odebrała wiarę polskiemu dowództwu, stając się jednocześnie punktem zwrotnym całej kampanii. Polacy stracili ok. 7 tys. ludzi, w tym wielu dowódców. Powstanie zaczęło chylić się ku upadkowi.

Prezentowany dokument jest odezwą połączonych izb sejmowych w sprawie powiększenia sił zbrojnych z dnia 20 V 1831 r. Na wniosek Rządu Narodowego i po wysłuchaniu komisji sejmowych Sejm Królestwa Polskiego, uznając, że odzyskanie niepodległości tego wymaga, podjął uchwałę o powiększeniu sił zbrojnych. Na mocy niniejszej uchwały każde województwo zostało zobowiązane do wystawienia jednego regularnego pułku strzelców pieszych, złożonego z trzech batalionów i jednej kompanii rezerwowej. Koszty utrzymania ww. jednostek miały pochodzić ze składek ściąganych od społeczeństwa. Nad całością tych działań miała czuwać Komisja Rządowa Wojny.

• Gołba Z., Rozwój władz Królestwa Polskiego w okresie powstania listopadowego, Wrocław 1971;
• Powstanie listopadowe 1830-1831. Dzieje wewnętrzne. Militaria. Europa wobec powstania, pod red. W. Zajewskiego, Warszawa 1980;
• Rostocki W., Rola wodzów naczelnych w powstaniu listopadowym. Studium historyczno-prawne, Wrocław 1955.