Warszawa była najważniejszym ośrodkiem życia politycznego, gospodarczego i kulturalnego kraju, stanowiącym zarazem zwieńczenie całej centralistycznej struktury administracyjnej państwa. Liczba mieszkańców, wynosząca w 1830 r. około 160-180 tys., wysuwała Warszawę na czoło ośrodków miejskich Królestwa Polskiego pod względem zaludnienia. Także poziom produkcji przemysłowej lokował ją na jednym z czołowych miejsc wśród ośrodków przemysłowych kraju. W Warszawie skupiły się spółki handlowe i instytucje kredytowe z Bankiem Polskim na czele. Powstanie 1830/1831 umocniło wiodącą pozycję Warszawy w kraju. Miasto to, tak trwale związało z powstaniem swoje losy, że w powszechnym odczuciu Polaków jego utrata była równoznaczna z klęską zrywu niepodległościowego. W powstaniu listopadowym, kiedy to przemysł stolicy nastawiony na zaspokajanie potrzeb cywilnych przekształcono w zbrojeniowy, Warszawa stała się niezastąpionym zapleczem armii polskiej. Oprócz broni i amunicji zaopatrywała wojsko polskie w mundury, buty, elementy wyposażenia itd. W stolicy skupiono największe magazyny żywności Intendentury Wojska Polskiego oraz magazyny z wyposażeniem i umundurowaniem. Warszawa była też centralną bazą szpitali wojska polskiego.

Układ rzek i lasów oraz centralne położenie powodowały, że Warszawa stanowiła także naturalny węzeł komunikacyjny. W niej skupiały się wszystkie drogi pośrednie między Rosją a Europą biegnące przez Królestwo. To oczywiście podnosiło znaczenie strategiczne miasta Warszawy, tym bardziej, że znajdowała się tu główna przeprawa przez Wisłę z jednym stałym mostem na całym jej biegu na terenie Królestwa Polskiego. Na północ od Warszawy, przy ujściu Bugu-Narwi do Wisły, usytuowana była twierdza Modlin, a u zbiegu Narwi i Bugu, Serock. Te trzy punkty: Warszawa - z jej prawobrzeżną częścią Pragą, Modlin i Serock tworzyły tzw. napoleoński trójkąt twierdz, z którego można było kontrolować wszystkie działania militarne toczące się na znacznym obszarze kraju. Ignacy Prądzyński w swoim memoriale przygotowanym dla władz rosyjskich z 1828 r. nazwał Warszawę „strategicznym kluczem Królestwa”. Memoriał Prądzyńskiego podkreślił, iż Warszawa była „na olbrzymiej przestrzeni kraju” jedynym punktem „zawierającym wszelkie zasoby potrzebne dla armii”.

Byłoby jednak zbyt dużym uproszczeniem twierdzenie, że cała ludność Warszawy z pełnym zaangażowaniem opowiedziała się za powstaniem i tylko nim żyła na co dzień. Postawy mieszkańców miasta wobec powstania były niezwykle zróżnicowane i wynikały generalnie z pozycji społecznej, zamożności, przynależności narodowej czy wyznaniowej. Niemniej, spontaniczne akcje władz stolicy, takie jak zbiórki pieniędzy i „skromnych” produktów (wódka, piwo, ocet, chleb, mięso i tytoń) zbieranych w szopie przy Teatrze Narodowym na rzecz wojska polskiego zawsze przynosiły spodziewany odzew i to mimo tradycyjnej drożyzny i braków zaopatrzenia w żywność w czasie wojennym.

Mimo, że powstanie pogorszyło warunki bytu przeciętnego warszawiaka (np. ceny podstawowych artykułów wzrosły o 100%, pojawiły się nowe podatki, zwiększyło się bezrobocie i zaludnienie miasta), akcja zbierania darów na rzecz wojska powstańczego, zorganizowana przez władze miejskie stolicy, odniosła pełen sukces. Z odezwy „Do Obywateli Stolicy” dowiadujemy się, że część zebranych darów została w pierwszy dzień Świąt Wielkanocych przekazana wojsku, a reszta zostanie oddana wkrótce. Zważywszy, że wojsko powstańcze codziennie odnosiło nad nieprzyjacielem nowe tryumfy „na nowo więc ono do wdzięczności waszej nabywa prawa”, Komitet zbiórki liczył na nowe dary i darczyńców. Obwieszczenie zawiadamiało ponadto, że Komitet złożony z niżej podpisanych osób (Tomaszewski, Mioduszewski, Poziomkiewicz, Chraszczewski, Fr. Mentzel, Popławski, Kurtz, Rapczyński, Weyss) nadal z wdzięcznością przyjmować będzie wszelkie dary na rzecz wojska powstańczego, jak zwykle w szopie przy Teatrze Narodowym.

• Encyklopedia Warszawy, Warszawa 1994, s. 678-679;
• Kieniewicz S., Społeczeństwo a polityka, [w:] Dzieje Warszawy, pod. red. S. Kieniewicza, t. 3: Warszawa w latach 1795-1914, Warszawa 1976, s. 91-98;
• Rostocki W., Administracja lokalna w Królestwie Polskim wobec Powstania Listopadowego, [w:] Powstanie Listopadowe 1830-1831. Dzieje wewnętrzne. Militaria. Europa wobec powstania, pod. red. W. Zajewskiego, Warszawa 1990, s. 143-163;
• Strzeżek T., Warszawa w Powstaniu Listopadowym, [w:] Warszawa i Mazowsze w walce o niepodległość kraju w latach 1794-1920, pod. red. A. Koseskiego i A. Stawarza, Warszawa 2001, s. 69-80.