Przeglądasz rozdział:

Organizacja działań zbrojnych i ich uczestnicy


Rozkaz gen. dywizji Franciszka Żymirskiego nakazujący gen. dywizji Janowi Weyssenhoffowi, dowódcy dywizji ułanów, zajęcie pozycji pod Mińskiem.

Data i miejsce wydania 18 XII 1830, Okuniew
Miejsce przechowywania AGAD, Varia z Centralnego Archiwum Wojskowego, sygn. 43, s. 2.
Komentarz
Pierwsza strona dokumentu Kliknij aby powiększyć

Po gwałtownych wydarzeniach związanych z nocą listopadową, w stosunkach polsko-rosyjskich zapanował okres, który można nazwać czasem „dziwnej wojny”. Strona polska nie traciła nadziei na zawarcie korzystnego porozumienia z cesarzem Mikołajem I, nie decydując się tym samym na podjęcie zdecydowanych kroków militarnych. Władzę sprawował, jako dyktator gen. Józef Chłopicki prowadzący kunktatorska politykę. Patriotyczne nastroje w stolicy i na prowincji kraju wymuszały na władzach Królestwa podejmowanie pewnych, bardzo ograniczonych, posunięć militarnych. Z jednej strony formowano nowe oddziały, z drugiej zaś starano się zabezpieczyć kierunek, z którego spodziewano się ewentualnego nadejścia głównych sił rosyjskich. Było jasne, że najbardziej dla Rosjan dogodną będzie dobra, bita droga, tzw. trakt brzeski, łączący Brześć Litewski z Warszawą. Oddziałami polskimi, którym wyznaczono za cel patrolowanie i zabezpieczanie traktu dowodził gen. dywizji Franciszek Żymirski (5 X 1779-25 II 1831). Brał udział w insurekcji kościuszkowskiej, kiedy mimo młodego wieku i braku koneksji, dosłużył się stopnia porucznika. Po upadku powstania nie zrezygnował z działalności wojskowej i patriotycznej. W 1797 r. wstąpił do Legionów Polskich we Włoszech. Brał udział w szeregu bitew w Italii, w latach 1803-1804 uczestniczył w walkach na Santo Domingo. W 1805 r. brał udział w kampanii pod Ulmem, w 1807 r. uzyskał awans na podpułkownika. Za udział w wojnie z Prusami otrzymał w tymże roku order Virtuti Militari. W 1809 r. uczestniczył w bitwie pod Raszynem, następnie zaś został dowódcą twierdzy w Częstochowie. W 1811 r. został pułkownikiem, a w 1830 r. generałem dywizji. Jako dowódca 2. dywizji piechoty odegrał bardzo ważną rolę w bitwie pod Olszynką Grochowską, gdzie został ciężko ranny, w wyniku czego zmarł. Był dowódcą wyróżniającym się energią i odwagą.

W grudniu 1830 r. szczególna rola w patrolowaniu traktu brzeskiego przypadła kawalerii, a szczególnie dywizji jazdy dowodzonej przez gen. dywizji Jana Weyssenhoffa. Był on nieco starszy od Żymirskiego (11 IV 1774 – 19 V 1848). Do wojska wstąpił jeszcze w czasach stanisławowskich, w 1789 r. został podporucznikiem, brał udział w wojnie polsko-rosyjskiej 1792 r., a następnie w insurekcji kościuszkowskiej. Pełnił w niej funkcję adiutanta gen. Jakuba Jasińskiego. Dosłużył się stopnia majora. W 1806 r. wstąpił do wojska Księstwa Warszawskiego, gdzie był z kolei adiutantem Jana Henryka Dąbrowskiego, w następnym roku został w stopniu pułkownika dowódcą pułku. Uczestniczył w kampaniach 1809 i 1812 r. W 1813 r. został generałem brygady. W 1815 r. zaczął służbę w wojsku Królestwa Polskiego, na stopień generała dywizji awansował w 1820 r. Był przede wszystkim kawalerzystą. Po bitwie pod Olszynką Grochowską na krótko został dowódcą całej jazdy polskiej, jednak pod pretekstem zaawansowanego wieku pozbawiono go tej funkcji i powierzono mu zadanie organizowania nowych oddziałów jazdy.

Prezentowany rozkaz jest jednym z kilku wysłanych przez Żymirskiego do Weyssenhoffa na przełomie 1830 i 1831 r., a następnie do jego następców na stanowisku dowódcy dywizji ułanów z okresu od 18 XII 1831 do 12 II 1831 r., zachowanych w teczce oznaczonej jako „Sztab dywizji ułanów. Korespondencja i rozkazy generała dywizji Żymierskiego od 18 grudnia 1830 r.”. Pozwalają one na śledzenie dyslokacji tej jednostki wojskowej i poznanie planów, jakie wobec niej miał Żymirski.

Podgląd ilustracji
Warto przeczytać
  • Majewski W., Grochów 1831, Warszawa 1972;
  • Powstanie Listopadowe 1830-1831. Dzieje wewnętrzne. Militaria. Europa wobec powstania, Warszawa 1990;
  • Tarczyński M., Generalicja Powstania Listopadowego, Warszawa 1988;
  • Tarczyński M., Franciszek Żymirski, generał zapomniany, Warszawa 1988,
  • Trzy powstania narodowe, Warszawa 1988.
Opis zewnętrzny Rkps, oryg., jęz. polski, karta papierowa w poszycie: „Korespondencja i rozkazy generała dywizji Żymirskiego od 18 XII 1830”.
Autor komentarza Jarosław Zawadzki
Digitalizacja dokumentu Karol Zgliński