Powstanie narodowe przeciw Rosji rozpoczęła tzw. Noc Listopadowa z 29 na 30 XI 1830 r., czyli atak i opanowanie Belwederu, siedziby wielkiego księcia Konstantego oraz zajęcie Arsenału. Spiskowcy nie utworzyli powstańczego rządu i władza pozostała w rękach Rady Administracyjnej, która nie cieszyła się zaufaniem społecznym. Sytuacja w kraju spowodowała najpierw zmiany personalne w składzie Rady, a następnie jej rozwiązanie. W jej miejsce powołany został Rząd Tymczasowy, którego prezesem został Adam Czartoryski. Obok niego w rządzie zasiadali: Ludwik Pac, Julian Ursyn Niemcewicz, Michał Kochanowski, Leon Dembowski, Joachim Lelewel i Władysław Ostrowski. 4 XII 1830 r. Rada Administracyjna wydała postanowienie o przekazaniu władzy „w interesie narodu i króla” rządowi, który został zobowiązany do złożenia raportu ze swych czynności Parlamentowi, mającemu się zebrać na pierwszej sesji 18 XII 1830 r. W związku z pozbawieniem w. ks. Konstantego władzy wodza naczelnego, Rada Administracyjna już 30 XI 1830 r. powierzyła dowództwo wojska polskiego w Warszawie gen. dywizji Józefowi Chłopickiemu, a dzień później rozszerzyła jego władzę na całe wojsko polskie. Chłopicki w odezwie do narodu z 6 XII 1830 r. ogłosił się dyktatorem powstania, a dwa dni później określił zakres swej władzy oraz kompetencje i organizację Rządu Tymczasowego. Zgodnie z jego postanowieniem Rząd Tymczasowy składał się z następujących wydziałów: Dyplomatycznego i Organicznego, Wojskowego oraz Cywilnego. Wszystkie sprawy Rząd rozpatrywał na Ogólnym Zgromadzeniu swych członków. Rząd miał prawo opracowywać projekty aktów normatywnych, zatwierdzanych następnie przez dyktatora; sprawował kontrolę nad administracją wewnętrzną i polityką zagraniczną. Rząd Tymczasowy zajmował się głównie dwiema dziedzinami: administracyjno-fiskalną i wojskową, dążąc do wzmocnienia obronności kraju, m.in. poprzez postanowienia i instrukcje w sprawach powołania Straży Bezpieczeństwa, Gwardii Ruchomej, urządzenia batalionów powstańczych, Gwardii Narodowej, Komisji Żywności. Jednocześnie likwidacji uległy instytucje działające wbrew konstytucji takie, jak: Policja Tajna w. ks. Konstantego i Wydział Cenzury przy Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. 18 XII 1830 r. Chłopicki złożył władzę. Rząd Tymczasowy powołał Radę Wojenną, która kierować miała sprawami wojskowymi. Tego samego dnia rozpoczął pracę Parlament, który na swym pierwszym posiedzeniu uznał powstanie za narodowe, a następnie uchwalił manifest, uzasadniający przyczyny i cele powstania. Jednocześnie Sejm ponownie powierzył władzę dyktatorską Chłopickiemu. Na mocy uchwały sejmowej z 20 XII 1830 r. dyktator rozwiązał 21 grudnia Rząd Tymczasowy i w jego miejsce powołał Radę Najwyższą Narodową.

• Kieniewicz S., Zahorski A., Zajewski W., Trzy powstania narodowe: kościuszkowskie, listopadowe i styczniowe, Warszawa 1994;
• Powstanie listopadowe 1830-1831. Dzieje wewnętrzne. Militaria. Europa wobec powstania, pod red. W. Zajewskiego, Warszawa 1980;
• Ramotowska F., Władze Centralne Powstania Listopadowego 1830/1831 r., [w:] Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Przewodnik po zasobie, t. 2, Epoka porozbiorowa, pod red. F. Ramotowskiej, Warszawa 1998, s. 337-366;
• Gołba Z., Rozwój władz Królestwa Polskiego w okresie powstania listopadowego, Wrocław 1971.