Skutki powstania
„Protokół obchodu uroczystego tudzież posiedzenia Rządu Tymczasowego Królestwa Polskiego odbytych na dniu 13/25 marca 1832 r.”
Data i miejsce wydania | 13/25 III 1832, Warszawa |
Miejsce przechowywania | AGAD, Rada Administracyjna Królestwa Polskiego, sygn. 22, s. 629-638. |
Komentarz |
Po upadku powstania listopadowego, manifestem cesarskim z 4/16 IX 1831 r. powołano Rząd Tymczasowy Królestwa Polskiego. W skład Rządu wchodzili: prezes, którym został rzeczywisty radca tajny Fiodor Engel (od grudnia 1831 r. funkcję tę pełnił Iwan Paskiewicz) oraz czterej członkowie, kierujący czterema wydziałami rządowymi: Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (gen. Józef Rautenstrauch), Sprawiedliwości (gen. Ksawery Kossecki), Spraw Wewnętrznych i Policji (gen. Aleksander Strogonow), Przychodów, Skarbu i Kontroli (rzeczywisty radca stanu Roman Furman). Formalnie rządowi zostały przyznane takie same atrybucje, jakie posiadała była Rada Administracyjna. Władza Rządu była jednak ograniczona przez stanowisko wodza naczelnego armii czynnej, sprawującego początkowo (przed nominacją na namiestnika) władzę generał-gubernatora Królestwa Polskiego. Ukaz organizacyjny głosił bowiem, że „sprawy szczególnej wagi oraz przekraczające kompetencje Rządu Tymczasowego, tenże rząd będzie przedstawiał do decyzji naczelnie komenderującego, stosownie do nadanej mu przez osobny nasz ukaz władzy, głównego naczelnika w województwach Królestwa Polskiego”. Do Rządu miały być kierowane wszelkie sprawy przedstawiane przez komisje rządowe. Oprócz spraw resortowych i międzyresortowych do kompetencji rządu należały nominacje i dymisje urzędników, z wyjątkiem, tych których powoływał i zwalniał sam cesarz. Sprawy po rozpatrzeniu we właściwych wydziałach były wnoszone na posiedzeniach Rządu, które protokołowano w dwóch językach: rosyjskim i polskim. Decyzje Rządu w formie postanowień zapadały większością głosów. Moc obowiązującą otrzymywały po zatwierdzeniu przez prezesa. Prezes został zobowiązany do składania cesarzowi, za pośrednictwem ministra sekretarza stanu, „tygodniowych wykazów czynności Rządu”. Rząd miał sześć kancelarii: prezydialną, ogólną (główną) i cztery wydziałowe, jako przyboczne dla kierowników wydziałów. W prezydialnej skupiały się sprawy o charakterze poufnym, w ogólnej - całokształt spraw załatwianych w rządzie, w wydziałowych - sprawy odpowiednich komisji rządowych. Rząd Tymczasowy funkcjonował do 27 III 1832 r. Został zlikwidowany na podstawie Statutu Organicznego, podpisanego przez cesarza 14/26 II 1832 r. i zastąpiony przez reaktywowaną Radę Administracyjną. Prezentowany dokument to protokół z ostatniego posiedzenia Rządu, odbytego na Zamku Królewskim. Uczestniczyli w nim, oprócz członków Rządu i „generalnego gubernatora Królestwa Polskiego, feldmarszałka księcia warszawskiego Iwana hr. Paskiewicza Erewańskiego”, wyżsi urzędnicy Królestwa, prezesi komisji rządowych, trybunałów kryminalnych i cywilnych, a także „na ten dzień umyślnie wezwani, obywatele z województw przybyli dla asystowania powyższemu ogłoszeniu, tudzież wiele znakomitych osób”. Posiedzenie otworzył Paskiewicz, a następnie odczytano w języku rosyjskim (radca stanu Samburski), później polskim (radca stanu Józef Tymowski) manifest Mikołaja I nadający Królestwu Polskiemu nowy Statut Organiczny. Po zakończeniu czytania namiestnik udał się na nabożeństwo do kaplicy zamkowej, a pozostali uczestnicy zgromadzenia - do Kościoła Metropolitalnego. Następnie zebrał się Rząd Tymczasowy na swoim ostatnim posiedzeniu, by przekazać swoje uprawnienia reaktywowanej Radzie Administracyjnej. Statut Organiczny ogłoszony w manifeście cesarskim zastąpił konstytucję Królestwa Polskiego z 1815 r., zmienił prawnopaństwowy stosunek Królestwa do Rosji i wprowadził nowy, wzorowany na rosyjskim, system administracyjno-prawny. Głosił, że odtąd Królestwo Polskie zostaje przyłączone „na zawsze” do Cesarstwa, jako „nierozdzielna część Imperium”, a jego odrębności zostaną zachowane jedynie w „miejscowym prawie cywilnym”. Art. 69 statutu unieważniał wszystkie „sprzeciwiające się [jego] przepisom dawniejsze prawa i ustawy”, a art. 68 zapowiadał „rozwijanie i dopełnianie” normatywów zawartych w statucie. To z kolei pozwalało administracji rosyjskiej na swobodną interpretację istniejącego prawodawstwa, dostosowanego odpowiednio do okoliczności i własnych „zapatrywań”. |
Podgląd ilustracji | |
Warto przeczytać |
|
Opis zewnętrzny | Rkps, kopia, jęz. polski, rosyjski, karty papierowe w księdze: „Protokół Rządu Tymczasowego Królestwa Polskiego 1832”. |
Autor komentarza | Małgorzata Osiecka |
Digitalizacja dokumentu | Karol Zgliński |